ایران و رتبه‌بندی علمی در صحنه‌ی جهانی با AD Scientific Index

مقدمه

در سال‌های اخیر، رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و محققان از طریق شاخص‌های علمی مختلف، نقش کلیدی در ارزیابی جایگاه علمی کشورها در سطح بین‌المللی داشته است. یکی از مهم‌ترین سیستم‌های رتبه‌بندی، AD Scientific Index است که به صورت مستقل و بین‌المللی، عملکرد دانشگاه‌ها و دانشمندان را از جنبه‌های گوناگون ارزیابی می‌کند. این مقاله به بررسی جایگاه ایران در این شاخص، معرفی برترین دانشگاه‌ها و دانشمندان ایرانی، و تأثیر این رتبه‌بندی در توسعه‌ی علمی کشور می‌پردازد.

---

AD Scientific Index چیست؟

شاخص AD Scientific Index که توسط پروفسور دکتر مراد آلپر و استادیار دکتر جهان دوغر در سال ۲۰۲۱ توسعه یافته است، یک سیستم مستقل رتبه‌بندی جهانی است که بر اساس شاخص‌های H-index، i10-index و تعداد استنادها، عملکرد علمی دانشگاه‌ها و محققان را ارزیابی می‌کند. این شاخص، با تحلیل داده‌های ۲,۳۸۵,۷۵۵ دانشمند از ۲۴,۴۷۲ دانشگاه در ۲۲۱ کشور، یکی از جامع‌ترین پایگاه‌های اطلاعاتی در زمینه‌ی رتبه‌بندی دانشگاهی محسوب می‌شود​iran-top-scientists.

---

جایگاه ایران در AD Scientific Index

ایران یکی از کشورهای پیشرو در حوزه‌ی علمی در منطقه‌ی خاورمیانه محسوب می‌شود و دانشگاه‌های ایرانی، به ویژه در علوم پزشکی، مهندسی و فناوری، در رتبه‌بندی جهانی عملکرد قابل توجهی داشته‌اند. در این بخش، تحلیل جایگاه دانشگاه‌های ایران بر اساس شاخص H-index ارائه می‌شود.

برترین دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی جهانی

بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از AD Scientific Index 2025، برترین دانشگاه‌های ایران از نظر تعداد محققان برتر و عملکرد کلی در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی عبارتند از:

نام دانشگاه	رتبه‌ی ملی	رتبه‌ی منطقه‌ای	رتبه‌ی جهانی	تعداد دانشمندان در ۳٪ برتر جهان
دانشگاه تهران	۱	۷۸	۵۱۲	۲۶
دانشگاه تربیت مدرس	۲	۸۰	۵۸۰	۲۳
دانشگاه صنعتی اصفهان	۳	۹۵	۶۴۸	۲۰
دانشگاه تبریز	۴	۹۶	۶۴۹	۲۰
دانشگاه فردوسی مشهد	۵	۱۰۲	۶۹۷	۱۸
دانشگاه شهید بهشتی	۶	۱۳۵	۸۰۹	۱۵
دانشگاه شیراز	۷	۱۴۲	۸۲۹	۱۵
دانشگاه علم و صنعت ایران	۸	۱۴۸	۸۳۲	۱۵

این دانشگاه‌ها به دلیل تولید مقالات باکیفیت، استنادهای علمی بالا و مشارکت در پروژه‌های بین‌المللی در صدر فهرست دانشگاه‌های برتر ایران قرار دارند​iran-top-scientists.

---

برترین دانشمندان ایرانی در AD Scientific Index

در کنار بررسی جایگاه دانشگاه‌ها، رتبه‌بندی دانشمندان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. AD Scientific Index علاوه بر بررسی عملکرد دانشگاه‌ها، فهرستی از دانشمندان ایرانی با بالاترین تعداد استناد و H-index را ارائه کرده است.

نام محقق	دانشگاه	H-index	تعداد استنادها	رتبه‌ی جهانی
محسن خاکزاد	پژوهشگاه دانش‌های بنیادی	۲۴۷	۲۸۸,۹۹۴	۱۵۹
مریم زینالی	دانشگاه صنعتی شریف	۲۳۳	۲۱۶,۳۹۱	۲۶۴
حامد بخششیان‌صهی	دانشگاه صنعتی اصفهان	۲۰۸	۲۰۸,۵۲۹	۵۳۵
عبیده جعفری	دانشگاه صنعتی اصفهان	۲۰۸	۲۱۰,۷۳۹	۵۳۷
سعید پاک‌نیت مهدی‌آبادی	دانشگاه یزد	۲۰۰	۱۷۳,۵۵۹	۶۴۶
امیرحسین صاحبار	دانشگاه علوم پزشکی مشهد	۱۶۹	۲۰۷,۴۰۷	۱,۱۳۲
علی فهیم	دانشگاه تهران	۱۶۴	۱۳۶,۲۰۶	۱,۲۸۰
رضا ملک‌زاده	دانشگاه علوم پزشکی تهران	۱۵۹	۳۷۰,۱۴۶	۱,۴۱۶

این دانشمندان به دلیل تأثیر بالای علمی خود در حوزه‌های فیزیک، مهندسی، علوم پزشکی و زیست‌شناسی از برجسته‌ترین محققان ایرانی محسوب می‌شوند​iran-top-scientists.

---

چرا AD Scientific Index اهمیت دارد؟

۱. ارزیابی دقیق‌تر: برخلاف سایر سیستم‌های رتبه‌بندی که تنها به تعداد مقالات یا تعداد استنادها توجه دارند، AD Scientific Index ترکیبی از H-index، i10-index و تعداد استنادها را برای ارزیابی کیفیت علمی در نظر می‌گیرد. ۲. تمرکز بر دانشمندان فردی: این سیستم، نه‌تنها دانشگاه‌ها، بلکه عملکرد هر محقق به صورت مجزا را نیز تحلیل کرده و جایگاه علمی آن‌ها را مشخص می‌کند. ۳. بررسی تأثیر علمی در شش سال اخیر: این شاخص، علاوه بر ارزیابی عملکرد کلی، داده‌های مربوط به شش سال اخیر را نیز بررسی کرده و دانشمندان و دانشگاه‌های در حال رشد را مشخص می‌کند. ۴. رتبه‌بندی در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی: این سیستم امکان مقایسه‌ی جایگاه دانشگاه‌ها و محققان ایران در برابر دانشگاه‌ها و محققان سراسر جهان را فراهم می‌کند​iran-top-scientists.

---

نتیجه‌گیری

رتبه‌بندی AD Scientific Index نشان‌دهنده‌ی جایگاه برجسته‌ی دانشگاه‌ها و دانشمندان ایرانی در سطح جهانی است. دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس و صنعتی اصفهان از برترین دانشگاه‌های ایران محسوب می‌شوند و دانشمندانی مانند محسن خاکزاد، مریم زینالی و رضا ملک‌زاده در بین تأثیرگذارترین محققان کشور قرار دارند. این شاخص، ابزاری مهم برای تصمیم‌گیری‌های علمی و تحقیقاتی بوده و می‌تواند در جهت بهبود سیاست‌های پژوهشی کشور نقش بسزایی ایفا کند.

📌 منبع: AD Scientific Index